Chỉ mất khoảng 40 phút đi xe máy từ trung tâm thành phố chúng ta sẽ đến được với thôn Khuổi My và thôn Lùng Vài của xã Phương Độ. Vào mùa thu khoảng thời gian tháng 8, tháng 9 âm lịch khi đến với thôn Khuổi My, Lùng Vài du khách sẽ ngỡ ngàng, được thả hồn hòa với thiên nhiên, mãn nhãn khi ngắm những thửa ruộng bậc thang đẹp mê hồn với cánh đồng lúa thơm mát hồn quê. Còn gì tuyệt vời hơn khi đứng trên cao và tận hưởng bức tranh hùng vĩ với những thửa ruộng bậc thang trải rộng ngút ngàn, với núi sông hùng vĩ, trùng điệp đã tạo điểm nhấn mạnh mẽ khi thả hồn với thiên nhiên nơi đây. Chính vì vẻ đẹp riêng hiếm có đã và đang thu hút khách du lịch từ khắp mọi miền của đất nước đến tham quan, trải nghiệm. Ruộng bậc thang của đồng bào người Dao vùng cao có lịch sử hàng trăm năm. Con người nơi đây lấy ruộng bậc thang làm kế sinh nhai thay vì làm nương làm rẫy. Ruộng bậc thang cũng đánh dấu quá trình định canh định cư đem lại cuộc sống ấm no hơn cho các hộ dân nơi đây. Khung cảnh ruộng bậc thang trải đều tít tắp uốn lượn quanh đồi, quanh núi tạo nên khung cảnh thật yên bình, giản dị. Sự kết hợp hài hòa giữa cảnh vật thiên nhiên núi rừng cùng với con người nơi đây đã hấp dẫn du khách, đặc biệt là khách từ thành thị. Ngoài chức năng giúp người dân trong thôn đảm bảo an ninh lương thực, thì vào mùa thu hằng năm, cảnh đẹp ruộng bậc thang của 2 thôn đã trở thành thương hiệu cuốn hút du khách đến để chiêm ngưỡng. Vào tháng 8, tháng 9 mùa thu ở Lùng Vài đẹp như một cô gái ở độ tuổi 16. Lúa đang độ trổ bông và mùi thơm còn ngây ngất. Hương đồng cỏ nội, núi đồi hòa quyện với bình minh vàng rực khiến bất cứ du khách nào cũng bị hút hồn khi đến nơi này. Dưới bàn tay cần cù chịu khó của người Dao nơi đây đã tạo ra một Lùng Vài đẹp đến mê hồn, với những thửa ruộng bậc thang uốn lượn từ sườn núi này đến sườn núi khác… từ trên cao nhìn xuống những thửa ruộng bậc thang đang thì con gái nối tiếp như một tấm thảm trải dài từ trên sườn núi tới tít sâu bên dưới thung lũng. Hơn nữa thung lũng lại mở ra hướng Đông, đúng hướng mặt trời lại càng trở lên rực rỡ khi những tia sáng ấm áp chiếu tới. Vài ngôi nhà gỗ nằm rải rác xem giữa những thửa ruộng làm khung cảnh nên thơ như một bức tranh vẽ.

Đi xa hơn nữa du khách sẽ được trải nghiệm, thưởng thức vị trà Shan Tuyết cổ thụ. Với tuổi đời từ 50 năm đến 400 năm tuổi, được trồng phân tán trên những tán rừng của dải Tây Côn Linh, ở độ cao từ 500 đến 1000m so với mực nước biển. Khí hậu mát mẻ, quanh năm mù sương, thổ nhưỡng đa dạng phù hợp cho cây chè phát triển. Nhờ vậy, các sản phẩm từ Chè Shan Tuyết có giá trị rất cao. Nhất là trong những năm gần đây giao thông thuận tiện được mở lên đến tận nơi đã giúp cho bà con thu hái dễ dàng hơn. Cùng với đó, chè shan tuyết đã được các thương lái mua với giá cao, chế biến ra các loại chè hảo hạng và được xuất bán đi nhiều nơi. Cây Chè Shan Tuyết đã trở thành hàng hóa, cây chủ lực trong phát triển kinh tế cho bà con nơi đây.

Trải qua những thăng trầm của thời gian, Người Dao không chỉ nổi tiếng bởi đức tính cần cù, chịu khó làm ăn nên đời sống khá ổn định mà họ còn giữ gìn hầu như nguyên vẹn bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Một trong những giá trị văn hóa độc đáo đó chính là lễ cấp sắc- một nghi lễ không thể thiếu trong đời người đàn ông Dao. Lễ cấp sắc hay gọi là lễ trưởng thành cho người con trai của dân tộc Dao. Lễ cấp sắc có mục đích là chuyển từ giai đoạn trẻ con lên người đàn ông trưởng thành. Người đàn ông cao tuổi mà chưa trải qua lễ cấp sắc thì cũng bị coi như chưa trưởng thành. Ngược lại, dù còn ít tuổi nhưng đã trải qua lễ cấp sắc thì người đó được phép tham dự bàn bạc những công việc của làng bản, dòng họ. Trong các gia đình người Dao, các bé trai được chăm sóc rất chu đáo nhưng cũng rất nghiêm khắc; 12, 13 tuổi đã phải nhận thức được vai trò trách nhiệm của đàn ông đối với gia đình, dòng họ, làng bản. Lễ cấp sắc được tổ chức là một lần nữa khẳng định sự trưởng thành của người con trai đó. Chính vì vậy, để được làm lễ cấp sắc thì bản thân người con trai đó phải nỗ lực cố gắng nhiều. Lúc đó, gia đình và họ tộc mới chuẩn bị mọi thứ để tổ chức lễ cấp sắc.

Ngoài lễ cấp sắp, người dân nơi đây vẫn giữ được nét nhà truyền thống của mình là những ngôi nhà sàn lợp mái cọ dày phủ rêu phong. Những lớp rêu hình thành theo thời gian, dưới tác động của sương mù quanh năm bao phủ. Nhà càng lâu năm, rêu phủ càng dày, càng xanh, càng đẹp. Nhìn lớp rêu có thể đoán được tuổi của nhà. Với những nếp nhà in dấu thời gian, người Dao nơi đây vẫn gìn giữ những phong tục tập quán có từ bao đời trước.

Đến với thôn vùng cao Khuổi My, Lùng vài chúng ta không chỉ đơn giản được trải nghiệm những cung đường đèo, với bạt ngàn ruộng bậc thang, hay cùng đi qua những mùa chè, mùa cọ, mà còn tìm hiểu được phong tục, tập quán đặc trưng của dân tộc Dao sinh sống nơi đây; được tham gia cùng họ trong các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng sôi động, thưởng thức các món ăn ẩm thực và đậm đà bản sắc. Các homestay tại đây ở vị trí cao đẹp, rất thuận tiện để du khách có thể ngắm bình minh trên các ruộng bậc thang, trải nhiệm đêm núi rừng với những mùi hương thiên nhiên say đắm. Mời bạn hãy đến với khuổi My, Lùng Vài để được hòa mình, trải nghiệm với sự hùng vĩ của núi rừng nơi đây./.